Er is zo iets uit de geschiedenislessen dat ik niet begrijp. Volgens ‘den Hendrik’ vroegen de Vlamingen aan de Fransen om ‘Schild en Vriend’ te zeggen (Fransen zeggen dan ‘Skilt en vriend’) zodat ze elkaar konden onderscheiden.
Maar wat wil het dialectologische toeval nu? In Vlaanderen (Oost- maar vooral West-) wordt de sch – klank uitgesproken als ‘sk’. En hoe meer je naar het Oosten gaat, hoe meer het een ‘sj’ klank wordt.
‘sk’ is iets typisch voor West Vlaanderen en Friesland, het kustgebied dus. (zijn dat ingweonen, of heb ik het daar mis?) Hoe zit het dus met de Westvlamingen in de Guldensporenslag???
Taalkoeien: over eigenaardigheden in de taal 
Ik werk in Leuven, en heb veel collega’s uit West-Vlaanderen. Die spreken de “sch” correct uit.
Wat zijn “ingweonen”?
Twee opmerkingen:
1) Er bestaat een verhaal dat oorspronkelijk niet ‘Schild en Vriend’ maar ‘Des Gilden Vriend’ gebruikt werd om elkaar te onderscheiden. Door één of andere geschiedschrijver zou dat omgevormd zijn tot ‘Schild en Vriend’. Dit was nog niet zo lang geleden zelfs een vraag in de canvascrack.
2) Het is niet zo dat alle Westvlamingen de sch-klank als sk uitspreken. In ieper bijvoorbeeld gebruiken ze echt wel een ‘sj’-achtige klank. In Kortrijk daarentegen hoor je vaker de ‘sk-versie’.
@lode, ingweonen zijn dacht ik een groepje kustmensen uit vervlogen tijden, die de voorlopers zijn van het westvlaams. het zit een beetje ver maar je kan het lezen in een boek van marijke van der wal ‘de geschiedenis van het nederlands’. mijn beeld op westvlamingen wordt overigens gevormd door slechts 1 specimen (eentje uit de omgeving van kortrijk), en ik veralgemeen gewoon ;o)
@mzungu: (welkom op taalkoeien) interessante opmerking daar! helaas kan ik niet naar de canvascrack kijken wegens geen tv op kot. en zoals ik al tegen lode zei, is mijn westvlaams beeld gekleurd en gedomineerd door een specimen uit de omgeving van kortrijk, dus daar heb je gelijk in!!
De sk-klank komt inderdaad voor in het West-Fries en in Noord-Hollandse dialecten en is een restje van het Ingweoons. Maar ook in de dialecten van de Peel (oostelijk Noord-Brabant en Noordelijk Nederlands Limburg) zie je de sk-klank terug. Dus een typisch Ingweoons verschijnsel is het niet.
Ai, maak ik een vergissinkje. Het West-Fries ís natuurlijk een Noord-Hollands dialect. Maar ook in de Friese taal hebben we de bekende sk-klank. Groetnis fan Ben Skatt’nberg!
Ik geloof niet dat “de Ingweonen” wel echt een volk is geweest. In de historische taalkunde wordt de term “Ingweoons” gebruikt voor allerlei taalinvloeden die zich langs de kusten van (Noord-)Europa voordeden. De gedachte was dat die taalinvloeden het gevolg waren van vissers en andere zeevaarders van verschillende taalachtergronden die met elkaar in contact kwamen.
Een beetje zoals het pidgin. Er bestaat ook geen volk “de pidgins”.
De Romeinen hadden het wel degelijk over de Ingweonen (West-Germanen), die de Noordzeekusten bevolkten. Dat was alleen voor de Volksverhuizingen, dus of de West-Vlamingen en de Friezen daar rechtstreeks vanaf stammen is de vraag. Waarschijnlijk wel voor een gedeelte.
De “sk” uit de omgeving van Kortrijk is trouwens uniek in West-Vlaanderen. Voor zover ik weet gebruikt men op alle andere plaatsen in West-Vlaanderen men “sj”. Als je in West-Vlaanderen “sk” zegt in plaats van “sj” dan herkent iedereen meteen dat je uit de omgeving van Kortrijk komt. Sommige West-Vlamingen die buiten hun provincie wonen hebben hun “sj” aangepast aan de “sch” van het algemeen Nederlands of zijn met het algemeen Nederlands opgevoed. Vele West-Vlamingen slagen er nooit in buiten West-Vlaanderen hun “sj” kwijt te geraken. Volgens sommigen komen de mensen uit Kortrijk trouwens aan die “sk” omdat Kortrijk aan de Franse grens ligt en het Frans Kortrijk in hoge mate binnengedrongen is.
In Brugge, waar de nachtelijke opstand tegen de Fransen plaatsvond, zegt men in ieder geval “sj” in plaats van “sk”. Fonetisch klinken “’s gilden vriend” en “schild en vriend” hetzelfde in Brugs en het zou dus hetzelfde probleem opleveren voor de Fransen om het uit te spreken. De opstand werd georganiseerd door de gilden en de leden van de gilden moesten ’s nachts diegene die aan de zijde van de gilden stonden kunnen onderscheiden van diegenen die aan de zijde van de Franse stonden. De vraag of men “’s Gilden vriend” (de vriend van de gilde) was lijkt dus een logische manier om te testen wie men moest doden en wie in men in leven moest laten.
interessant! bedankt renier
Dames/Heren
Een toevallige surf bracht me bij jullie forum. Zelf Westvlaming zijnde uit het Ieperse nog even dit misschien; In Wervik hebben ze ook zo’n sk- uitspraak en hier wordt algemeen aangenomen dat dit door de invloed van de Franse grens komt. Een grapje dat op hun kosten wordt gebruikt; Laat een Wervikzaan het volgende declameren: In Wijtschate scheren ze de schapen achter de schuur met een scherpe schaar. Animo troef bij de overige snoodaards! Ook in Roeselare heeft men dergelijke uitspraak.
En een Wervikzaan die zo spreekt wordt altijd aangeduid als een échte.
Ik weet niet waar de theorie vandaan komt dat het ’s Gilden Vriend zou geweest zijn, maar voor zover ik weet betreft het hier een anachronisme. In het begin van de 14de eeuw waren de ambachten nog niet georganiseerd in gilden. Enkel de rijke kooplieden waren dat en die stonden om diverse redenen meestal aan de kant van de Fransen. Dit gezegd zijnde, ik ben geen geschiedkundige en ik kan me vergissen.
zeer interessant. gelukkig krijg ik de reacties op de posts per email, want ik lees dit blog niet meer veel. fijn dat jullie reageerden!
tom
in t’ westvlamsch, lik of da we da oal t’husent zeghe; (baghten de kupe) is t’ is’t edre sgild en friend… geen sk of sj.
dus t’idee dat het eerst des gilden’s vriend was kan ik wel begrijpen.